هنر معرق کاری چیست؟

برای پاسخ به سوال هنر معرق کاری چیست؟ ابتدا باید بدانیم که معرق در لغت به معنای وصله، تکه و رگه می باشد و می توان هر کار رگه داری را معرق نامید. معرق کاری نوعی اثر هنری است که تکه های ریز چوب، فلز، پارچه، کاشی و … به زیبایی و در شکل های متفاوت در کنار یکدیگر قرار می گیرند.

معرق کاری ایجاد طرح و نقش با استفاده از خرده های ریز بر روی صنایع دستی است.

معرق کاری از هنرهای زیبایی است که در دوره سلجوقیان به اوج خود رسید. آثار به جای مانده از قرن ششم هجری به خوبی ظرافت های معرق کاری سلجوقی را نشان می دهد.

در اکثر شهرهای ایران به خصوص در اصفهان، تبریز، یزد، کاشان و.. نمونه هایی از معرق کاری و کاشی معرق را در ساخت ابنیه تاریخی می توان دید. معرق چوب اغلب بر روی زمینه چوب با استفاده از دوربری و ترکیب چوب های رنگارنگ به کار می رود.

معرق چوب در صنایع دستی و هنری بسیاری از شهرهای ایران همچون اصفهان همچنان به کار گرفته می شود.

برای خرید محصولات معرق کاری چوبی می توانید به دسته بندی معرق کاری در فروشگاه مراجعه نمایید.

تاریخچه هنر معرق کاری چیست؟

واژه معرق در زمان حمله اعراب به ایران در قرن اول هجری همراه با هزاران کلمه و اصطلاح دیگر وارد ایران شد. حال آن که قدمت هنر معرق کاری چوب در ایران به دوران ایران باستان برمی گردد و نام قبلی این هنر نیز قبل از اسلام موزاییک بوده است؛ موزاییک یک اصطلاح یونانی از ریشه موز می باشد.

یونانیان باستان برای تزیینات موزه از کنار هم گذاشتن قطعات رنگی چوب، فلزات و سنگها بهره بردند که نام این تزیینات را موزاییک نهاده و از آن پس این هنر موزاییک نام گرفت و تا به امروز نیز کاربرد San Vettile دارد.

صنعت موزاییک سازی توسط هنرمندان صدر مسیحیت ادامه یافت و در اوایل قرون وسطی به خصوص در قلمرو امپراتوران بیزانسی به اوج شکوفایی خود رسید. (مثلا موزاییک های کلیسای سان وتیله در راونا)

از تاریخچه دقیق هنر معرق کاری در ایران اطلاع دقیقی دردست نیست و دلیل آن هم از بین رفتن آثار چوبی در گذر زمان و نبود آثاری که بیان کننده ریشه این هنر است، می باشد. در بعضی از منابع به اشتباه گفته شده است که معرق چوب برگرفته از کاشی معرق است؛ این ادعا هم به دلیل تشابه کاشی کاری معرق با معرق روی چوب است که در هر دو، نقش ها از ترکیب قطعات رنگی جنس مورد نظر شکل می گیرد. در بعضی منابع هم عنوان شده معرق در ایران از هند وارد شده است. در حالیکه در سبک هندی چوب زمینه کار یک تکه است و به علاوه جنس چوب از فوفل است. شیوه کار در سبک هندی به این شکل است که ابتدا طرح را بر روی چوب پیاده کرده و سپس شکل ها را بریده و بعد با تکه های مختلف چوب طرح را پر می کنند.

طبق آخرین کاوش هایی که در شهر سوخته واقع در زابل انجام گرفته است، شانه ای پیدا شده است که بر روی آن گلی با تکه های چوب کار شده است. این شانه متعلق به 5000 سال پیش است. پیدا شدن این شانه دلیلی بر بطلان دو نظریه فوق الذکر می باشد. علاوه بر این طرح گل روی شانه با طرح گلی که بر روی سفالینه ها کشف شده است یکی می باشد که نشان می دهد شانه یافت شده نمی تواند از جایی وارد ایران شده باشد.(بر اساس کاوش های استاد مهران امیر اینانلو)

در قرن هشتم هجری می توان خارق العاده ترین معرق ها را توسط هنرمندان ایرانی دید. ایرانیان توانستند این هنر کهن را با زیباترین اشکال هندسی و با به کارگیری علم ریاضی ایجاد کنند تا قبل از این دوران معرق کاشی بیشتر رایج بود ولی هنرمندان ایرانی معرق را بر روی سطوح کوچکتر و ظریف تر نیز مورد استفاده قرار دادند. هنر مشرق زمین مدیون معرق کاران ایرانی است. در اکثر شهرهای ایران به خصوص در اصفهان، تبریز، یزد، کاشان و… نمونه هایی از معرق کاری و کاشی معرق را در ساخت ابنیه تاریخی می توان دید.

معرق چوب از همان ابتدا برای تزئین به کار گرفته شد. اغلب برای زیبایی سطح میز، بوفه، کتابخانه و لوازم چوبی از نقشهایی اسلیمی استفاده می شد.

مناسب ترین چوب های رایج در معرق چوب نیز آبنوس، گلابی، توت و سنجد است که هر کدام در رنگ و بافت متفاوتی وجود دارند. از آثار فاخر معرق کاری مربوط به سال های 1313 و 1314 می توان دو تابلوی ارزشمند را نام برد که اولی هنر دست استاد احمد رعنا و با طرح دوسوارکار بوده و دومی اثر هنرمند بی بدیل استاد عباس شهمیرزادی است که طرح یک زن را با ظرافت تمام ایجاد کرده است.

از سال 1334 به بعد تنوع رنگی بیشتری در معرق روی چوب به کار گرفته شد. استاد محمد طاهر امامی از پیشگامان سبکی جدید با رنگ های متفاوتی در معرق می باشد ایشان پدر معرق کاری ایران نامیده می شوند.

این سبک جدید با به کارگیری مواد شیمیایی ایجاد می شد و دیگر معرق محدود به چند رنگ خاص نبود. به این ترتیب انواع چوب های صنعتی نیز توانستند در عرصه معرق کاری حضور یابند.

تابلوی مرغ و آشیانه استاد محمد طاهر امامی که در سال 1342 رونمایی شد یکی از با ارزش ترین آثار با چوب های صنعتی و تنوع رنگی است. معرق تمام برجسته کاری است که برای اولین بار در این اثر دیده شد. تابلوی مرغ و آشیانه با استفاده از مرغی کاملا حجم دار و برجسته از جنس صدف ساخته شده که در زیبایی بی نظیر است. نمونه کارهای گروه هنری استاد طاهر امامی حتی به خارج از مرزهای ایران هم راه یافته است.

منبر معرق، منبت با گره چینی و معرق دوار، خطاطی شده توسط خود استاد یکی از معروف ترین کارهایی است که به سفارش مسجد هامبورگ ساخته شده است. این اثر فاخر در سال 1347 به اتمام رسید.

برای خرید محصولات معرق کاری چوبی می توانید به دسته بندی معرق کاری در فروشگاه مراجعه نمایید.

انواع زمینه در هنر معرق کاری چیست؟

معرق کاری هنر چیدمان ریز در کنار یکدیگر است اما این تکه های کوچک نمی توانند به تنهایی استحکام لازم را داشته باشند بلکه می بایست بر روی سطحی قرار گیرند. به سطحی که معرق بر روی آن انجام می شود زمینه گویند. در معرق کاری به طور معمول دو نوع زمینه مورد استفاده قرار می گیرد.

معرق زمینه چوب
معرق زمینه رنگ (پلی استر): معرق در هر زمینه ای که کار شود می تواند به صورت تزئینی و یا کاربردی به کار گرفته شود منبت را می توان برای نمای راه پله، درب، سطح میز، قاب پنجره، اجناس تزئینی مورد استفاده قرار داد.

تنها چیزی که می توان ارزش معرق کاری را بیشتر کند تکه های چوب به کار رفته در آن است که باید ضخامتی بین 2 تا 3 میلیمتر بوده و از چوب هایی سالم و بدون ترک خوردگی و یا پوسیدگی استفاده شود.

بدیهی است هر چه چوب خشک تر باشد بهتر است و امکان ترک خوردن در آینده وجود ندارد.

معرق چوب هنری است که هم به صورت تزئینی (تابلویی) و هم به صورت کاربردی مورد استفاده قرار می گیرد. که انواع کاربردی آن مانند صفحه میز، پارکت، راه پله ها، سقف و … است.