مطالعه تاثير عناصر موجود در طبيعت بر نقوش گليم دستبافت ایرانی

گلیم دستبافت ایرانی یکی از سمبل های هنری کشور ایران است. نکته ی مهمی که در ارتباط با تاثیر عناصر موجود در طبیعت بر گلیم دست بافت ایرانی وجود دارد این است که نقش هایی که توسط هر بافنده خلق می شود مربوط به اشیاء موجود در اطراف او و وسعت دید و ذهن او می باشد. این نقش ها براساس علایق فردی به محیط اطراف آن ها است.

برخی از آن ها مانند بافندگان گلیم دستبافت ایرانی ایل قشقایی به دلیل حضور در دامان طبیعت معمولا از نقوش نباتی و حیوانی بهره می گیرند. در نقوش گلیم هایی که در فضای خانه ها بافته شده اند می توانیم اشیاء بی جان مانند سماور، قیچی یا اصولا طرح های چند رنگ و ساده را مشاهده کنیم.

گلیم دستبافت ایرانی روستایی

در مورد این نوع از گلیم دستبافت ایرانی باید بگوییم که همیشه دارای خطوط ساده ی اصلی بوده و نقش ها به صورت ساده نمایش داده می شوند. در حقیقت بافندگان روستایی قصد دارند که سادگی و بی آلایشی زندگی خود را به نمایش بگذارند.

طرح ها و رنگ هایی که در این نوع گلیم ها وجود دارد معمولا روشن و بدون سایه هستند و از زیبایی خاصی برخوردار هستند. نقش هایی که در این نوع گلیم ها وجود دارند معمولا ریز بافت و پر هستند.

بررسی نقش ها در گلیم دست بافت ایرانی

همان طور که در ابتدا اشاره کردیم طبیعت اطراف و حس و حال بافنده مهم ترین موضوع در تعیین نقش های گلیم است. با توجه به این امر می توانیم در گلیم های ایل قشقایی نقوشی را مشاهده کنیم که معمولا از حیوانات مختلفی مانند آهو، بز،طاووس، اسب و ستاره هشت پر و…. تشکیل شده است.

گلیم هایی که در میان قوم بلوچ بافته می شوند اغلب به صورت راه راه و دارای نقش های متغیر است که یادآور کویر است.

نقوش گلیم دستبافت ایرانی دیرگاهی است که به عنوان مفاهیمی از هستی شناخته می شود زمانی که از نقوش گلیم سخن می گوییم در ارتباط با اشکالی هندسی بحث می کنیم که با زبان بی زبانی داستان های بسیاری را می گویند. داستان طراوت زیبایی و سرزندگی را می توانیم در ترنج، مو، لاله های باز و بسته و… مشاهده کنیم.

گلیم های مزین به گل خورشید خبر از فضایی می دهند که در آن زایش، خاک و انرژی گرما رونق دارند. نگاره بوته خبر از امید به زندگی و روح باطراوت بافنده می دهد. در صورتی که بوته های گلیم از هم دور باشند نشان از بغض و قهر است. بوته های نزدیک و رو در رو خبر از آشتی می دهند. مادران باردار بر گلیم خود بوته ای بزرگ که درون آن بوته ای کوچکتر است را نقش می کنند.

در کنار طبیعت عامل تاثیرگذار بر نقوش گلیم ایرانی حالات روانی و روحی بافنده است. در صورتی که از نقش گوشواره استفاده شود بیانگر این است که فرد تمایل به پیوند و ازدواج دارد. باروری و زنانگی را به وسیله نقش بانویی که دست به کمر زده است متجلی می شود.

علاوه بر نقش ها طبیعت نقش زیادی در انتخاب رنگ ها دارد در معروف ترین گلیم های ایرانی مانند قشقایی که نقوش آن برگرفته از دل طبیعت است رنگ های پرطراوت، شاد و گرم را به نمایش می گذارند. همان طور که از شواهد برمی آید نقوش در گلیم های ایرانی از دیرباز تاکنون نمایانگر باورهای افراد بوده است و هر کدام از این نقش ها براساس فرهنگ منطقه ی خود بیانگر معانی مختلفی هستند به عنوان مثال نقش شتر که سال هاست در گلیم بافت شاهسون از یاد رفته است نماد خوش اقبالی و روزی بوده است.

امروزه افراد معمولا گلیم های تک رنگ و با نقش و نگار کمتر را می پسندند که با زندگی شهری بیشتر تناسب دارد.